Σχεδίαση
Για την σχεδίαση ενός σχολικού προγράμματος των Σχολικών Δραστηριοτήτων οφείλουμε να γνωρίζουμε ότι είναι μια μεικτή εκπαιδευτική διαδικασία, που δεν έχει αυστηρά καθορισμένα όρια. Περιλαμβάνει απλές και σύνθετες δραστηριότητες και μπορεί να ενταχθεί σε όλα τα μαθήματα. Δεν δεσμεύεται από το αναλυτικό ωρολόγιο πρόγραμμα και μπορεί να δουλευτεί εντός και εκτός αυτού. Απαιτείται όμως η ενεργητική συμμετοχή των μαθητών. Σχεδιάζεται από μια ομάδα καθηγητών (από 1 έως 4 καθηγητές κατά προτίμηση διαφορετικών ειδικοτήτων) με προσανατολισμό την διερεύνηση ενός θέματος λαμβάνοντας υπόψη την επικαιρότητα, τα ενδιαφέροντα των μαθητών, τις σχετικές εμπειρίες και γνώσεις αλλά και τις δυνατότητες που έχουν.
Η εκπόνηση σχολικών προγραμμάτων έχει ως βασικό στόχο οι μαθητές :
- Να γνωρίσουν
- Να ευαισθητοποιηθούν
- Να δραστηριοποιηθούν
- Να βιώσουν
- Να αναπτύξουν ικανότητες και δεξιότητες
Ο σχεδιασμός ενός προγράμματος αρχίζει πολύ πριν από την υλοποίηση και την εφαρμογή του. Μια πορεία που ξεκινά με την έναρξη του σχολικού έτους. Ο Διευθυντής της εκάστοτε σχολικής μονάδας ενημερώνει τους εκπαιδευτικούς για τις δυνατότητες ανάπτυξης και εφαρμογής των Σχολικών Δραστηριοτήτων. Στη συνέχεια οι καθηγητές που θα εκδηλώσουν ενδιαφέρον για συμμετοχή, ενημερώνουν τους μαθητές για την δυνατότητα αυτή, συζητούν μαζί τους, αποφασίζουν γα την οργάνωση και πραγματοποίηση σχολικών δραστηριοτήτων και από κοινού καταρτίζουν το σχέδιο προγράμματος, που θα πρέπει να ξεκινά με τη μελέτη του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου. Μετέπειτα επιλέγεται το θέμα. Γίνεται σχεδιάγραμμα του προγράμματος για τις διαδικασίες που θα ακολουθηθούν. Συστήνονται οι ομάδες και γίνεται ανάθεση των εργασιών τους. Συγκεντρώνονται τα στοιχεία, εκθέτονται, αξιολογούνται, ταξινομούνται εξετάζοντας το εκάστοτε θέμα ολιστικά και από όλες τις πτυχές του (όσες είναι δυνατόν). Τέλος σε εκδηλώσεις εντός σχολικού περιβάλλοντος ή και τοπικά εκθέτεται και παρουσιάζεται, προκειμένου να γίνει διάχυση και ενημέρωση και στους υπόλοιπους μαθητές του σχολείου, των σχολείων και της τοπικής κοινωνίας. Σε κάθε ένα από τα παραπάνω στάδια πραγματοποιείται μια εσωτερική αξιολόγηση για τον έλεγχο της πορείας, των γνώσεων, στάσεων και στόχων λαμβάνοντας πάντα υπόψη τις επιθυμίες και την συμμετοχή των μαθητών.
Σε κάθε περίπτωση προσπαθούμε να μην έχουμε μειώσεις συμμετοχών από την μαθητική ομάδα.
ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΤΕΡΑ ΟΙ ΦΑΣΕΙΣ ΕΙΝΑΙ :
- Ενημέρωση του συλλόγου καθηγητών. Η ενημέρωση των καθηγητών γίνεται για να γνωστοποιηθούν οι δυνατότητες ανάπτυξης και εφαρμογής σχολικών δραστηριοτήτων μελετώντας το ισχύον θεσμικό πλαίσιο.
- Συγκρότηση της παιδαγωγικής ομάδας εκπαιδευτικών. Η παιδαγωγική ομάδα, που θα συντονίζει το πρόγραμμα, προτείνεται να αποτελείται από 2-3 καθηγητές διαφορετικών ειδικοτήτων για την πολύπλευρη αντιμετώπιση του θέματος.
- Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των μαθητών. Στο σύνολο των μαθητών γίνεται μια ενημέρωση, είτε μέσω συγκέντρωσης είτε μέσω ανακοινώσεων για τις δυνατότητες ανάπτυξης και εφαρμογής σχολικών δραστηριοτήτων.
- Συγκρότηση μαθητικής ομάδας. Η μαθητική ομάδα προτείνεται παιδαγωγικά και νομικά να είναι αριθμητικά όχι κάτω από 10 και όχι πάνω από 30. Γίνεται διερεύνηση των διαθέσεων και των επιθυμιών τους, με ταυτόχρονη ενημέρωση των απαιτήσεων και των υποχρεώσεων που συνεπάγονται από μια τέτοια συμμετοχή.
- Επιλογή θέματος και χώρου εργασίας. Στο στάδιο αυτό αρχίζει μια πρώτη παρουσίαση στους μαθητές των σκοπών, της φιλοσοφίας, του τρόπου εργασίας και των διαφορών του προγράμματος σε σχέση με τα υπόλοιπα μαθήματα. Αφού γίνει συζήτηση επιλέγεται το θέμα και ο τίτλος του προγράμματος. Τέλος ορίζεται κοινά αποδεκτός, ο χρόνος και ο χώρος εργασίας της ομάδας.
- Οργάνωση και σχεδίαση του προγράμματος. Η οργάνωση και ο σχεδιασμός αποβλέπει στον όσο αποτελεσματικότερο τρόπο προγραμματισμού και στην όσο καλύτερη προετοιμασία για την διεξαγωγή και υλοποίηση του προγράμματος. Οι ενέργειες που θα πρέπει να γίνουν είναι : α)επιλογή τρόπου προσέγγισης του θέματος, β) εντοπισμός των επιμέρους ενοτήτων που θα εξεταστούν, γ) χωρισμός των ομάδων εργασίας και επίλυση διάφορων πρακτικών προβλημάτων (εξεύρεση υλικών και μέσων, κατανομή ρόλων κ.α.), δ) δημιουργία πλάνου εργασιών και ημερολογίου δ) παρακολούθηση της ηλεκτρονικής επικοινωνίας – ενημέρωσης από τον Υπέυθυνο Σχολικών Δραστηριοτήτων και άλλων επιλεγμένων πηγών, ε) καθορισμός των σκοπών, των στόχων, του θέματος, της διάρκειας, της μεθόδων των υλικών του προγράμματος κ.α. και ζ) επιλογή συνεργασιών και επισκέψεων, κριτικά και παιδαγωγικά.
- Υποβολή και έγκριση προγράμματος. Αφού συνταχθεί το σχέδιο υποβολής προγράμματος γίνεται ενημέρωση των γονέων, των μαθητών και αναθέτεται η εκπόνηση του προγράμματος μετά από συνεδρίαση του συλλόγου καθηγητών. Στη συνέχεια συντάσσονται τα απαραίτητα έγγραφα και υποβάλλονται στις αρμόδιες αρχές προς έγκριση.
- Αρχή της υλοποίησης. Στο στάδιο αυτό η κάθε ομάδα εντοπίζει τις πηγές πληροφόρησης και συλλέγει τα απαραίτητα στοιχεία. Συντάσσονται τα όποια ερωτηματολόγια θα χρειαστούν και καθορίζονται τα βήματα που θα ακολουθηθούν ώστε να γίνουν προσαρμοστικές κινήσεις όπου χρειάζονται.
- Έρευνα. Στο στάδιο αυτό πραγματοποιούνται οι προγραμματισμένες έξοδοι – επισκέψεις των μαθητών και υλοποιούνται είσοδοι – επισκέψεις στη σχολική μονάδα ειδικών ή ανθρώπων που εμπλέκονται με το θέμα, για συζήτηση – ενημέρωση με τους μαθητές. Ταυτόχρονα συλλέγονται και ταξινομούνται τα στοιχεία που προσκομίζουν οι ομάδες .
- Σύνθεση. Αφού συγκεντρωθεί ένας σημαντικός όγκος στοιχείων και πληροφοριών, ακολουθεί η σύνθεση των στοιχείων μέσω κριτικής επεξεργασίας ώστε να διαμορφωθούν τεκμηριωμένες απόψεις και να εξαχθούν συμπεράσματα. Με συνεργασία των ομάδων, αφού αλληλοενημερωθούν, συντάσσεται τελικά ένα κείμενο που περιλαμβάνει : τον αρχικό προβληματισμό ή και επιθυμία για το θέμα που εξετάστηκε, τον τρόπο εργασίας, τα σημαντικότερα ευρήματα με μια κριτική παρουσίαση, τις προτάσεις και απόψεις των μαθητών για το θέμα και σχόλια για το πρόγραμμα ως εμπειρία. Ταυτόχρονα είναι δυνατό το κείμενο να συνοδεύεται από δημιουργίες των μαθητών.
- Παρουσίαση. Η παρουσίαση είναι ίσως το πιο σημαντικό μέρος της διαδικασίας του προγράμματος, γιατί αποτελεί ένα βασικό στοιχείο κοινωνικοποίησης και προβληματισμού, αλλά και μια επιβράβευση και δημόσια αναγνώριση της εργασίας των μαθητών. Ακόμη δίνει την δυνατότητα της αξιολόγησης της εργασίας, αφού οι μαθητές θα πρέπει να παρουσιάσουν και να υπερασπιστούν τις απόψεις τους απαντώντας και σε ερωτήσεις που ίσως τους υποβληθούν.
- Παράδοση παραχθέντος υλικού. Το παραδοτέο υλικό αναμένεται να είναι εφάμιλλο των στόχων και των προσδοκιών που είχαν τεθεί εξ αρχής, με το σχέδιο υποβολής προγράμματος, γεγονός το οποίο από μόνο του αποτελεί εγγύηση ποιότητας και προσπάθειας στο σύνολο του έργου, με σκοπό την ανάδειξη και την προβολή του έργου και των προσπαθειών που καταβλήθηκαν από την ομάδα (μαθητές και καθηγητές), στο τελευταίο πεντάμηνο.
- Αξιολόγηση. Η αξιολόγηση είναι μια εκπαιδευτική διαδικασία που λαμβάνει χώρα σε όλα τα στάδια και ενδιάμεσα σε αυτά, από τα εμπλεκόμενα μέρη. Πραγματοποιείται για να ελεγχθεί η πορεία, η εκπλήρωση των αρχικών στόχων και σκοπών.
Κάποια από τα κριτήρια της επιτυχούς έκβασης του προγράμματος είναι :
- Η επιλογή του θέματος από τους ίδιους τους μαθητές που προκύπτει, είτε λόγω προβληματισμού είτε λόγω ενδιαφέροντος από τους μαθητές, δηλαδή σχετίζεται άμεσα με την καθημερινή εμπειρία των μαθητών
- Η συμμετοχή σε δράσεις, κυρίως βιωματικές
- Η αξιοποίηση και η ανάπτυξη φιλοδοξιών, δεξιοτήτων και ικανοτήτων των μαθητών
- Η αξιοποίηση και η ανάπτυξη γνώσεων από μαθήματα που εμπλέκονται με το θέμα
- Η δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και των εργασιών των μαθητών
- Η σύνθεση μαθητικών ομάδων από διαφορετικές τάξεις και σχολεία
- Η εμπλοκή και η αξιοποίηση, εντός και εκτός σχολικής μονάδας, των γονέων, των υποστηρικτικών δομών και των σχετικών φορέων με το θέμα στις διεργασίες υλοποίησης του προγράμματος